اطلاعات پیش زمینه

ده سال پس از دو اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی در سال های 2003 و 2005 ميلادی در ژنو و تونس، که منجر به دو سند برنامه عمل و اعلاميه اصول شد، در اجلاس عالی WSIS+10، در ژنو در سال 2014 ميلادی، دو سند ديگر (بيانيه WSIS+10 در پياده سازی نتايج سوئيس و چشم‌انداز WSIS+10 برای جامعه اطلاعاتی پس از (2015) به تصويب رسيد. تمام اسناد مذکور به نقش پيشرفت‌های فنی و علمی و تسهيم نتايج تحقيقات، در توسعه بسياری از اجزای جامعه اطلاعاتی توجه بسياری نموده‌اند. گرچه دستاوردهای زيادی در ده سال گذشته حاصل شده است، اما چالش‌های بسياری به ويژه در کشورهای در حال توسعه هنوز باقی مانده است. بنابر چشم‌انداز WSIS+10، "علم الکترونيکی با تغيير در مسير هدايت يک پژوهش، تغير در چگونگی تعريف دستورکار علمی، تغيير افراد شرکت‌کننده در آن، تغير چگونگی تسهيم اطلاعات و نتايج آن، تغيير در سرعت دسترسی سياست‌گذاران، دانشمندان و هر شخص به دانش، و تغير در اينکه چه کسی در پيگيری خط مشی‌ها نتايج تحقيق شرکت می کند، انقلابی را در علم بوجود می آورد."
این پروژه توسط مرکز مطالعات راهبردی و بين الملل فاوا (ICT-SIS) در دانشگاه علم و صنعت ايران با حمايت وزارت علوم، تحقيقات و فناوری و وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات و معاونت علمی و فناوری رياست جمهوری به منظور ايجاد يک شبکه‌ از پژوهشگران، اساتيد دانشگاه‌ها و دانشجويان جهت حمايت از تبادل ايده‌ها و اطلاعات علمی ميان آنها تعريف شده است.
اين پروژه سعی دارد که هم‌انديشی‌های خبرگانی را در چندين زمينه از علم الکترونيکی با توجه به نقش تحقيق، علم و فناوری در توسعه پايدار جوامع دانشی و اطلاعاتی در موضوع‌های علمی گوناگون انجام دهد. خروجی‌های اين پروژه در کنفرانس‌ها و کارگاه-های موضوعی ارائه خواهد شد و نتايج آن می‌تواند در توسعه نقشه‌ی راه برای گسترش علم الکترونيکی در کشور استفاده شود.

اهداف

هدف اين پروژه، که در سال 2015 ميلادی آغاز شده است، تاسيس يک نقطه مرجع ملی پژوهش در زمينه توسعه علم الکترونيکی در ايران است. در اين پروژه شبکه‌ای از محققان و دانشمندان که با مفاهيم جامعه اطلاعاتی در ايران آشنا هستند، راه‌اندازی شده و کمک می کند تا توسعه همکاری‌های علمی در زمينه مرتبط در داخل کشور شکل گرفته و در آن پيشرفت‌هايی که در دنيا رخ می‌دهد نيز در نظر گرفته می‌شود. از آنجا که موضوع اصلی چگونگی ارتباط علم و جامعه اطلاعاتی و اثرات متقابل آنها بر يکديگر است، در مرحله اول مبانی اصلی علم الکترونيکی تعيين و مرور می‌شوند. سپس فهرستی از افراد خبره شامل دانشگاهيان، متخصصان مرتبط با موضوع و سياستگداران علمی که در پروژه‌های مبتنی بر ICT فعاليت داشته يا دارند، تهيه می‌شود. پس از آن تدوين مرور کارهای گذشته، انجام هم‌انديشی بين خبرگان مذکور و برگزاری کارگاه برای موضوعات منتخب در مطالعه اوليه انجام خواهد شد. اين امر با هدف پيدا کردن چالش‌های اصلی و فرصت‌ها در علم الکترونيکی می‌تواند به يافتن نقشه راه آن در ايران کمک کند.
هم‌انديشی‌ها به صورت مبتنی بر وب از راه دور انجام می‌شود. اين کار از طريق سيستم نرم‌افزار دلفی الکترونيکی با قابليت اجرا به صورت موازی در چهار گروه از خبرگان به طور همزمان برای جمع آوری نظرات خبرگان انجام می‌شود. شايان ذکر است که توسعه نرم افزار دلفی مبتنی بر وب به صورت موازی به زبان فارسی برای اولين بار در اين مرکز به انجام رسيده است. پس از اجرای فرايند دلفی چندين جلسه حضوری برگزار می‌شود. در نهايت نتايج در يک کنفرانس بين متخصصان بررسی می‌شود. هدف اصلی هم‌انديشی متخصصان و برگزاری کنفرانس‌های مرتبط يافتن پيشران‌هايی برای علم الکترونيکی با ملاحظه شرايط بومی کشور است که ميتواند به توسعه علم الکترونيکی و در نتيجه به توسعه پايدار يک جامعه دانش‌بنيان کمک‌کند. به اين ترتيب در اين پروژه تلاش بر اين است تا سمت و سوی آينده برای علم الکترونيکی تعين شود و اين امر پايه‌ای برای تدوين برنامه‌های راهبردی توسعه علمی کشور ايجاد می‌نمايد. گروه‌های مرجع تعين شده در اين پروژه شامل گروه مرجع دانشوران و گروه مرجع سياست‌گذاران و گروه مرجع فناوران است و اميد می‌رود که يک شبکه فعال از محققين با تخصص و مهارت در توسعه علم در جامعه اطلاعاتی بدست آيد. نتايج بدست آمده در اين پروژه در مورد مباحث بحث شده و يا توسعه يافته در جوامع علمی انتشار می يابد. اين نتايج به سياستگذاران در تهيه برنامه توسعه ملی کمک می کند. اهداف اصلی پروژه و نتايج مورد انتظار در ادامه شرح داده شده اند:

•بررسی چالش‌ها در روند تصميم‌سازی برای توسعه علم الکترونيکی در ايران.
•پيدا کردن فعاليت‌های موردنياز و توصيف دستاوردهای ملی در زمينه‌ی علم، پژوهش و فناوری در جامعه اطلاعاتی.
•بررسی موارد ثبت شده و گزارش‌های فعاليت‌های دانشگاهی با توجه به شاخص‌های توسعه جامعه اطلاعاتی و دانش بنيان.
•ایجاد یک هم‌افزایی ملی جهت توسعه دانش بنیان و پایدار با استفاده از امکانات فراهم شده توسط جامعه اطلاعاتی.
•فرصت‌سازی و ارتقا توانایی‌های حرفه‌ای پژوهشگران برای انجام پژوهش در حوزه جامعه اطلاعاتی.

ارزش و اهمیت افزوده پروژه

امروزه دانش و علم، عامل اساسی در فرايند نوآوری و جهت دهی مسيرها برای رسيدن به توسعه برابر، فراگير و پايدار در سطوح بين‌المللی، منطقه‌ای و ملی می‌باشد. پژوهش در علوم الکترونيکی می‌تواند درک بهتری از گرايش‌های درحال ظهور، تاثير آنها و جهت‌های آينده فراهم کند. همچنين می‌تواند ساختار جامعه اطلاعاتی را ارتقا دهد و پايداری نتايج تحقيقات دانشمندان را بهبود بخشد. بنابراين اين پروژه بر روی مطالعه مفهومی در حوزه علم الکترونيکی با تمرکز بر هم انديشی خبرگان اين حوزه اجرا می‌شود. خروجی‌های هم‌انديشی، نقطه شروعی در ايجاد نقشه راه ملی برای توسعه علم الکترونيکی است که سياستگذاران در وزارت علوم، تحقيقات و فناوری و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند. نتايج جلسات به عنوان گزارش‌های فنی در زمينه‌های مرتبط به صورت کلی و به خصوص در تحليل شکاف و تعيين روند تدوين سياست‌های توسعه برای علم الکترونيکی در ايران، انتشار خواهد يافت. ايجاد سندهای پشتيبان برای برنامه توسعه ملی، ايجاد گزارش فنی مناسب به عنوان پايه‌ای قایل استفاده در تهیه طرح‌ها و برنامه‌های راهبردی برای توسعه پايدار مبتنی بر فاوا، برگزاری سيمنار با هدف ارتقا تخصص‌ها و مهارت‌های حرفه‌ای برای ايجاد جامعه اطلاعاتی دانش بنيان مهمترين دستاوردهای پروژه در سال نخست خواهد بود.

چالش‌ها

مواردی که در ادامه معرفی می‌شوند مهم ترین چالش ها در دستیابی به اهداف پروژه می‌باشند:
• یافتن محققان برجسته که در موضوع های مرتبط کار کرده باشند و با فاوا و جامعه اطلاعاتی آشنا باشند و فرصت کافی برای شرکت فعال در جلسه‌های الکترونيکی و سيستم دلفی مبتنی بر وب داشته باشند.
•یافتن مدیر قوی، آگاه و متعهد در هر موضوع منتخب برای هدایت جلسات حضوری به عنوان هماهنگ‌کننده.
•ريسک‌های پروژه در کافی نبودن منابع علمی برای آماده‌سازی اطلاعات و تحليل داده‌های جمع آوری شده.

ارتباط پروژه به خط عمل مربوطه

علم الکترونيکی بخشی از خط عمل C7 اعلاميه اصول جامعه اطلاعاتی است. کار بر روی اين موضوع خود می¬تواند به تعين اولويت پروژه‌های فاوا و چارچوب سياست برای توسعه پايدار در همه خط عمل‌های جامعه اطلاعاتی کمک کند. در اين پروژه سعی می شود تا يک شبکه علمی از پژوهشگران در دانشگاه‌های سراسر ايران و حتی خارج از ايران، جهت مبادله ايده های خلاقانه جديد در حوزه علم-الکترونيکی، ایجاد شود.

نتیجه‌گیری

پياده‌سازی اهداف مشخص شده در اعلاميه اصول و تکميل طرح اقدام WSIS، بدون تحقيق و بدون بهره‌گیری از علم الکترونيکی به صورت موثری امکان‌پذير نخواهد بود. جامعه اطلاعاتی روش‌های انجام تحقيق گذشته را تغيير داده و باعث شده تا نتايج و خروجی پروژه‌های تحقيقاتی تحت تاثير فرايند جديد قرار گيرند. اين پروژه کمک می‌کند تا پس از مطالعه مفهومی در حوزه علم الکترونيکی، شبکه‌ای از محققان، اساتيد دانشگاه و افراد شاخص که در اين حوزه فعال هستند، شکل گرفته و از طريق يک سيستم دلفی مبتنی بر وب در زمينه‌های منتخب با يکديگر تبادل ايده نمايند. نتايج اين پروژه می‌تواند نقطه مرجع‌ای برای تحقيق در زمينه علم الکترونيکی در ايران باشد تا تحقيقات کاربردی با کيفيت بالا، به ويژه در زمينه علم الکترونيکی و همکاری بين‌المللی و منطقه‌ای با نهادهای فنی مرتبط توسعه یابد و خروجی‌های آن در تهيه برنامه‌های توسعه ملی استفاده شود.

برای دیدن پوستر پروژه اینجا کلیک کنید.